Selçuklu devrinin tanınmış alim ve
şairlerindendir.Şiirlerinde mahlas olarak hayyam (çadırcı) lakabını kullandı ve
bu lakapla meşhur oldu.
Doğum tarihi bilinmemektedir. Horasan'lıdır. Nişabur ve civarında yaşamıştır.
Beyhaki ondan bahsederken, fevkalade bir hafızaya sahip
olduğunu, dil, fıkıh, tarih ve kıraat sahasında geniş bilgisi bulunduğunu,
matematik, tıp ve diğer akli ilimlerde ise eşsiz olduğunu söyler.
Hazini, Mizanül Hikmesinde terazi konusunda başarılı çalışmaları
olduğunu, hatta “el kustas el müstakim” adında bir terazi icat ettiğini
bildirir, şeklinin çizer ve nasıl çalıştığını anlatır.
Ömer Hayyam, gerek Melikşahın ve gerekse Karahanlı
Hükümdarı Şems’ül Mülük’ün sevgilerini kazandı. İbni Sina’ya talebelik yaptı.
Gazali ile irtibat halinde bulundu.
Sultan Melikşah ona rasat aletleri aldı. Uzayı araştırması
için bol miktarda para verdi.
Hayyam'ın ilim sahasındaki çalışmaları, uzun zaman
şairliğini gölgede bırakacak kadar ileriydi.
Celali takviminin ıslahında görev aldı. Melikşah’ın yeni
inşa ettirdiği rasathanede (1074 - 1075) arkadaşlarıyla birlikte İran takviminin
düzeltilmesi ve tanziminde çalıştı. Yapılan takvim Avrupa’da 600 sene sonra
yapılan Gregorien takviminden çok daha sağlamdı.
Hayyam’ın Cebir hakkındaki kitabı meşhurdur. Bu kitap,
sahasında Yunanlıları çok çok geride bırakmıştır. Kitapta en geniş yer, üç
bilinmeyenli denklemlere ayrılmıştır. Eser, 1857 yılında F. Woepcke tarafından
tercüme edildi ve Paris’te basıldı. Kitabın Leyden, Paris ve İndia Office’de el
yazma nüshaları bulunmaktadır.
CEBİRİ EN YÜKSEK NOKTAYA ULAŞTIRDI
Cebir, gelişmesinin en büyük noktasına ( Batı’da Zeltmacher lakabıyla tanına) Ömer Hayyam’a ulaştı. O cebiri, ilk defa yeniden, Descartes’in alıp yükselttiği seviyeye getirdi.
“Cebirde temel olarak bilinen tarif, kavram ve formüllerin bir kısmı bu ilme ilk kazandıranların başında Ömer Hayyam bulunmaktadır. “
“Ömer Hayyam’ın 11 yüzyıldayken çözümünü gerçekleştirdiği
üçüncü derece denklemleri Avrupa ancak 16.yüzyılda yapabilmiştir.”
“Ömer Hayyam zamanında tıp ilmi hastanelerde öğretildiği
gibi astronomi de medreselerden çok rasathanelerde tahsil ediliyordu. Zamanın
hükümdarı Melikşah büyük paralar sarfederek önce İsfahan’da daha sonra da
Bağdat’ta birer rasathane inşa ettirdi. Ömer Hayyam’ı da rasathanede rasat
işlerini yürütmek üzere görevlendirdi. İşte Ömer Hayyam Celali takvimini burada
hazırladı.” (21 Mart 1079)
0 Yorumlar